Ολοσωματική Υπερθερμία

Πληθώρα επιστημονικών μελετών έχει δείξει ότι η Ολοσωματική Υπερθερμία μπορεί να προκαλέσει:
• Ωρίμανση δενδριτικών κυττάρων (3).
• Παρουσίαση καρκινικών αντιγόνων στα CD8+ T-λεμφοκύτταρα εκ μέρους των δενδριτικών κυττάρων (4).
• Παρατεταμένη ενεργοποίηση των Τ-λεμφοκυττάρων (5).
• Ενεργοποίηση μονοκυττάρων και μακροφάγων (6).
• Απελευθέρωση του α-παράγοντα νέκρωσης των όγκων (TNFa) (6).
• Πολλαπλασιασμό των Τ-λεμφοκυττάρων και των φυσικώς φονικών λεμφοκυττάρων (Natural Killer Cells) (4,7,8).
• Διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος στο σύνολό του, όπως γίνεται με τον φυσικό πυρετό (4).

Το ανοσοποιητικό σύστημα τα ανιχνεύει ως ξένα κύτταρα και κινητοποιεί τους μηχανισμούς καταστροφής. Στον αντίποδα, επειδή οι πρωτεϊνες HSP έχουν και προστατευτική δράση (προστατεύουν από την αλλοίωση της τριτοταγούς δομής των πρωτεϊνών από τη θέρμανση), η κατάχρηση υπερθερμίας αναπτύσσει θερμοαντοχή. Για τον λόγο αυτόν, η Ολοσωματική Υπερθερμία εκτελείται με ρυθμό μιάς συνεδρίας ανά 3 έως 4 εβδομάδες, ανάλογα με την περίπτωση.

Η Ολοσωματική Υπερθερμία είναι σήμερα ευρύτερα αποδεκτή ως μια αποτελεσματική, μη τοξική θεραπευτική ιατρική πράξη, που συμπληρώνει την ανοσοθεραπεία, την χημειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητά τους.

Παρενέργειες υπάρχουν στην ολοσωματική υπερθερμία, και είναι δύο ειδών:
• Αυτές που σχετίζονται με την γενική κατάσταση του καρκινοπαθούς και όχι με τη θεραπεία (καχεξία, ηλεκτρολυτικές διαταραχές, αναπνευστικές διαταραχές, λοίμωξη, αιμορραγική διάθεση κλπ, και οι επιπλοκές που συνδέονται με αυτές). Είναι σκόπιμο οι προϋπάρχουσες αυτές διαταραχές να διορθώνονται στο μέτρο του δυνατού πριν από τη θεραπεία.
• Αυτές που σχετίζονται με την άνοδο της θερμοκρασίας (θερμοπληξία): Ναυτία, έμετοι, διαταραχές του καρδιακού ρυθμού, αφυδάτωση κλπ, οι οποίες είναι συνήθως προλήψιμες και αντιμετωπίσιμες.

Σύντομη ιστορική αναδρομή

Η θεραπευτική χρήση της θερμότητας ανάγεται ιστορικά στην αρχαιότητα. Οι αρχαίοι Έλληνες ιατροί, και κυρίως ο Παρμενίδης και ο Ιπποκράτης, αναγνώρισαν πρώτοι την θεραπευτική φύση και την κλινική αξία του πυρετού. Τον 19ο αιώνα πολλοί Γερμανοί ιατροί παρατήρησαν υποχώρηση ή ακόμα και ίαση σαρκωμάτων σε ασθενείς που αρρώστησαν από παρατεταμένα εμπύρετα λοιμώδη νοσήματα. Ο ιατρός William Coley από την Νέα Υόρκη επέτυχε επαναλήψιμα αποτελέσματα στη θεραπεία καρκινοπαθών, με τη χρήση μείγματος βακτηριακών ενδοτοξινών, που είναι έκτοτε γνωστό ως Τοξίνη ή Εμβόλιο του Coley. Προσπάθησε μάλιστα να παρασκευάσει και σταθερά πυρετογόνα σκευάσματα (1). Περισσότερα για την εξέλιξη των ιδεών εδώ

Η μέθοδος της ολοσωματικής υπερθερμίας

Εκτός από την πρόκληση πυρετού με τοξίνες ή παθογόνα, όλες οι υπόλοιπες μέθοδοι ολοσωματικής υπερθερμίας περιλαμβάνουν θέρμανση του σώματος από εξωτερική πηγή. Διάφορες ενεργειακές πηγές έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία, όπως πχ μικροκύματα, ραδιοσυχνότητες, υπέρηχοι και υπέρυθρη ακτινοβολία. Το εξελιγμένο σύστημα της Henkel GmbH χρησιμοποιεί υπέρυθρη ακτινοβολία, φιλτραρισμένη από στρώμα νερού, με το πλεονέκτημα ότι αδρανοποιούνται οι επιβλαβείς για το δέρμα συχνότητες (UVA), η επιφάνεια του δέρματος δεν απορροφά σημαντική ποσότητα ενέργειας, και έτσι αυτή διεισδύει στο εσωτερικό του σώματος με ευκολία.

Τα βιολογικά αποτελέσματα της θέρμανσης του σώματος έγιναν αντιληπτά κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Στην περίοδο αυτή αναπτύχθηκαν διάφορες συσκευές για την θέρμανση ολόκληρου του σώματος με θεραπευτικό σκοπό. Αφού αρχικά πήρε το προβάδισμα η τοπική-περιοχική υπερθερμία, τώρα η ολοσωματική συγκεντρώνει και αυτή ενδιαφέρον, και αρχίζουν να αξιοποιούνται και οι δικές της δυνατότητες στην κλινική πράξη, και ιδιαίτερα στα κέντρα προηγμένης ολιστικής ογκολογίας (ολοκληρωμένη ογκολογία).

Σκοπός της ολοσωματικής υπερθερμίας είναι να αναπαραγάγει τα ευεργετικά αποτελέσματα του πυρετού (2). Με αυτή τη λογική, η ολοσωματική υπερθερμία χαρακτηρίζεται ως ακραία (extreme) όταν αναπτύσσει θερμοκρασίες σώματος 40-41ο C γιά 1-2 ώρες, ή μέση (moderate) υπερθερμία, στους 39-40ο C για 4-8 ώρες. Με αυτόν τον τρόπο αντιμετωπίζονται διάφορα νοσήματα, όπως προαναφέρθηκε, αλλά κυρίως ο μεταστατικός και ο γενικευμένος καρκίνος, με τη λογική ότι τα καρκινικά κύτταρα είναι περισσότερο θερμοευαίσθητα από τα φυσιολογικά, ότι με την θέρμανση σε πυρετικά επίπεδα διεγείρονται όλες οι όψεις του ανοσοποιητικού, και ότι η υψηλή θερμοκρασία διευκολύνει τη δράση των άλλων θεραπειών, και ιδίως της χημειοθεραπείας και της ανοσοθεραπείας. Οι λόγοι για τους οποίους ο καρκίνος είναι θερμοευαίσθητος είναι ότι έχει μη φυσιολογικά νεο-αγγεία (με μη φυσιολογική δομή και ιδιότητες), ότι μέσα στους όγκους επικρατεί κυρίως αναερόβιος μεταβολισμός και μεταβολική οξέωση, και ότι οι όγκοι δεν τρέφονται φυσιολογικά.

Τεχνική πλευρά

Η τεχνική πλευρά της ολοσωματικής υπερθερμίας είναι ως εξής: Ο ασθενής τοποθετείται στο ειδικό κρεββάτι (όπως στην εικόνα) και συνδέεται με τα όργανα παρακολούθησης (θερμόμετρο, καρδιογράφο, πιεσόμετρο, ανιχνευτή κορεσμού αιμοσφαιρίνης και ό,τι άλλο τυχόν απαιτεί η περίπτωση) και τοποθετείται φλεβική γραμμή για χορήγηση υγρών, χημειοθεραπείας και, σε περίπτωση ακραίας υπερθερμίας, φαρμάκων νάρκωσης, σε επίπεδο μέθης. Ακολούθως θερμαίνεται από 4 ειδικούς πομπούς υπερύθρου (άνω μέρος εικόνας) και καλύπτεται ώστε να μην αποβάλει θερμότητα. Η θερμοκρασία παρακολουθείται και διατηρείται στο επιθυμητό επίπεδο για το κατάλληλο χρονικό διάστημα, που ενδείκνυται στην συγκεκριμένη περίπτωση. Στη συνέχεια αρχίζει η φάση της σταδιακής επαναφοράς στη φυσιολογική θερμοκρασία. Με το τέλος της διαδικασίας, ο ασθενής αισθάνεται πολύ καλά λόγω των ενδορφινών που εκλύονται, και μπορεί να φύγει, αν το επιτρέπει η γενική του κατάσταση, η οποία είναι άλλωστε γνωστή πριν από την συνεδρία υπερθερμίας. Πριν από τη θεραπεία ή και στη διάρκειά της μπορεί να χορηγηθούν χημειοθεραπευτικά, υψηλές δόσεις βιταμίνης C, σελήνιο, ψευδάργυρος, αντιοξειδωτικά κλπ. Τα αυτόλογα, ειδικά επεξεργασμένα δενδριτικά κύτταρα χορηγούνται πριν από τη συνεδρία.

Βιβλιογραφία

1.Nauts HC. Bacterial pyrogens: beneficial effects on cancer patients. In: Gautherie M, Albert E, editors. Biomedical Thermology, Progress in Clinical Biological Research. New York:Alan R. Liss; 1982. p 687-696.
2.Issels RD, Wilmanns W, editors. Recent Results in Cancer Research, Vol. 107: Application of Hyperthermia in the Treatment of Cancer.Berlin/Heidelberg: Springer Verlag; 1988.
3.Ostberg JR, Repasky EA. Emerging evidence indicates that physiologically relevant thermal stress regulates dendritic cell function. Cancer Immunol Immunother [Epub ahead of print]; Apr 28, 2005.
4.Manjili MH, et al. Subjeck, Cancer immunotherapy: stress proteins and hyperthermia. Int J Hyperthermia 2002;18(6): 506-520.
5.Atanackovic D, et al. 41.8 degrees C whole body hyperthermia as an adjunct to chemotherapy induces prolonged T cell activation in patients with various malignant diseases. Cancer Immunol Immunother Epub 2002 Oct 18 2002;51(11-12):603.
6.Barni S, et al. Lysosomal exocytosis induced by hyperthermia: a new model of cancer death. III. effect on liver metastasis. Biomed Pharmacother 1996;50:79-84.
7.Burd R, et al. Tumor cell apoptosis, lymphocyte recruitment and tumor vascular changes are induced by low temperature, long duration (fever-like) whole body hyperthermia. J Cell Physiol 1998;177(1):137-147.
8.Shen RN, et al. Whole-body hyperthermia decreases lung metastases in lung tumor-bearing mice, possibly via a mechanism involving natural killer cells. J Clin Immunol.